Emploi du créole comme langue d'enseignement et décréolisation en Haïti

SUMMARYThe Use of Creole in Education and Decreolization in HaitiThis article attempts to show that, as is the case for related French-based creoles coexisting with their lexifier language, Haitian Creole (HC) is subject to decreolization. According to the dynamic model proposed, pidginization, creolization, and decreolization do not constitute clearly demarcated successive states. In fact, decreolization, characterized by the use of forms moving closer to corresponding French forms, appeared from the very moment that HC emerged as a relatively stabilized speech variety. This view is supported by the examination of the earliest written texts for HC, dating from the end of the late colonial period and the early post-independence years. As is the case today, creolization was accelerated by the extension of the use of the vernacular to domains previously reserved to French. But the driving force behind decreolization is the situation of linguistic conflict, marked by a deep ambivalence toward the two coexisting languages on the part of both the bilingual elite and the monolingual HC-speaking masses. While it does lead to a valorization of HC, this ambivalence drives monolingual speakers to select frenchifying forms or those viewed as such. Two opposite trends are observable in standardization. The first, characterizing the leaders of the movement for the valorization of HC and for its use in education and religion, sets as its model rural monolingual speech. The second, appearing in radio and television, favors the frenchifying speech of the urban bilingual elites. In the absence of formal language planning on the part of governmental agencies, the standard form of HC—and, in the long run, the survival of the language as an autonomous speech form—depends on the relative effect of these two currents on the creole-speak-ing masses. In the area of education there is a risk that, should the standard written form of HC diverge excessively from the varieties used by monolingual speakers, the latter would decide that the interests of their children are best served by the use of the dominant language as a classroom language.RESUMOUtiligo de la kreola kiel lingvo de instruado, kaj malkreoligo en HaitioLa artikolo celas montri, ke, same kiel ce rilataj francebazitaj kreolaj lingvoj, kiuj kunekzistas kun sia leksikonperanta lingvo, la haitia kreola lingvo (HK) emas al malkreoligo. Laǔ la dinamika modelo tie ci proponita, piginigo, kreoligo kaj malkreoligo ne konsistigas klare apartigitajn stadiojn. Efektive, malkreoliĝo, kiun karakterizas la utiligo de formoj pliproksimiĝantaj al francaj formoj, aperis ekde la momento kiam HK aperis kiel relative stabiligita parolspeco. Tiun vidpunkton subtenas ekzamenado de la plej fruaj skribitaj tekstoj de HK, kiuj datigas de la malfrua kolonia periodo kaj la fruaj jaroj post sendependigo. Kiel hodiaǔ okazas, kreoliĝon plirapidigis la fakto, ke oni plilarĝigis la utiligon de la indigena lingvo en terenojn antafie rezervitajn al la franca lingvo. Sed la impulsa forto malantaǔ malkreoligo estas la situacio de lingva konflikto, kiun karakterizas profunda sanceligo inter la du kunekzistantaj lingvoj flanke de la dulingva elito kaj ankaǔ de la unulingva amaso de parolantoj de HK. Kvankam tio ja altigas la prestigon de HK, la sanceligo igas unulingvulojn elekti francigitajn formojn aǔ formojn, kiujn ili rigardas kiel francajn. Oni povas observi en la normigo du konfliktajn emojn. La unua emo, kiun montras la gvidantoj de la movado por plivalorigo de HK kaj por ĝia utiligo en edukado kaj religio, uzas kiel modelon unu-lingvan kamparan paroladon. La dua emo, kiu montriĝas en radio kaj televido, favoras la francigan parolmanieron de la dulingvaj urbaj elitoj. Dum mankas formala lingvo-planado flanke de registaraj instancoj, la norma formo de HK—kaj, en pli longa daǔro, la pluvivo de la lingvo kiel aǔtonoma parolformo—dependas de la relativa efiko de tiuj du emoj če la kreolparolantaj amasoj. Se temas pri edukado, oni riskas, ke, se la norma skriba formo de HK troe divergus de la parolspecoj uzataj de unulingvuloj, ci-lastaj decidus, ke la interesoj de iliaj infanoj estus plej bone sekvataj se ili utiligus la dominan lingvon kiel lingvon de la klasčambro.