The Cornish Language and its Literature, P.B. Ellis; The Lion's Tongue K. MacKinnon; Culture in Crisis Betts, C.

La keltaj lingvoj suferas erozion favore al siaj pli fortaj najbaroj. Tamen vekigis intcrcso pri ilia estonteco. Ciu el la tri recenzataj verkoj estas la plej fresdata pri la koncerna lingvo. Sume, temas pri la tri keltaj lingvoj de la brita cefinsulo.La temo de la verko de Ellis, la kornvala, kompreneble ne plu estas parola lingvo. La historio de la falo de la kornvala, do, estas pli-malpli finverkita, kaj socilingvisto povas multon lerni de gi. La kornvalanoj estis la unua kelta popolo konkerita de la angloj. Sekvis rapida disfalo de la lingvo. Jam en 1680 kornvalano unue deklaris deziron savi la lingvon. En la 18-a jc. filologoj ekstudis antikvajn tekstojn, sed ignoris la vivantajn parolantoj, la lasta el kiuj mortis en 1777.line de la 19-a jc. okazis la t.n. Kelta Revivigo, kaj naskigis movado por la revivigo de la lingvo. Nuntempe, pli da homoj scipovas la kornvalan, ol en la antaŭaj ducent jaroj. Ekzistas Kornvala Lingvokomitato kaj aŭtonomisma politika partio.La skotgaela ankaŭ frontas malfacilon, sed estas daŭre uzata de c. 80 000 parolantoj. La libro de MacKinnon montras, kiel la kelta lingvo cedis terenon al norda variajo de la lingvo angla — la lalansa - kiu ekde la 16-a jc. alprenis la nomon skota, dum la kelta nomigis 'irlanda." Tiel, la gaellingvanoj igis kvazaŭ fremduloj en sia propra lando.Kiel en Irlando, la gaellingvaj regionoj de Skotlando fakte estas dulingvaj. La elenienta instruado estas en la gaela, sed ne la supera. Laŭ MacKinnon, eble la gaela ne formortos, se la parolantoj alte taksas gin. Sed la estonta pluvivo dependas de ekonomiaj fortoj - se la lingvo praktike utilas en sia natura medio.La kimra, traktita en la libro de Betts, estas eble la plej forte ekzistanta kelta lingvo. Kiel ce la skotgaela, tre gravas la pluvivo de tiuj regionoj, kie la lingvo estas majoritata. Sed tie, anglalingvanoj acetadas dometojn kaj farmbicnojn. La kimra, historic, ne tiel disfalis, kiel la ceteraj keltlingvoj, parte car la kimra popolo akceptis la protestantismon kaj la kimra igis tiel kultlingvo. Inverse, la kornvalanoj retenis la katolikismon kaj perdis sian lingvon. Betts emfazas la gravecon de oficiala subteno, sed la amasa popolo finfine decidigas la estontecon de lingvo. Nur Betts, el la tri aŭtoroj, faras konkretan agad-proponon : la starigon de tri administraj regiono-tipoj; laŭ la koncerna lingva idento. Sed tio en si mem estas iusence atenco kontraŭ la 'natureco' de tia regiono. Paradoksa problemo. Dua problemo : la verkistoj alprcnis ne-dinamisman, do nerealecan starpunkton.La verkoj de Ellis kaj MacKinnon estas sciencaj kaj legeblaj. Tiu de Betts, male, estas neunueca, car preparita por gazetoj. Oni povas legi la librojn kaj por gajni informon pri la koncernaj lingvoj, kaj pro generala socilingvistika intereso.