Language Problems and Language Planning - Volume 18, Issue 3, 1994

RESUMENEducatión bilingüe, nacionalismo y etnicidad en México: De la teoria a la prácticaEste artículo describe el modelo de asimilaciôn de los grupos indígenas de México a la vida nacional a través de la educación bilingue (EB). La EB se ha usado como el instrumento que facilita el desplazamiento lingüístico. La EB se examina a la luz de un discurso superior que define la identidad nacional como una parte activa del nacionalismo. A su vez el nacionalismo esta fuertemente vinculado al Estado, el aparato de control de masas más efectivo. Se examina la trayectoria de casi quinientos anos de castellanizaciôn y como unos doscientos de política nacionalista: ambas trayectorias se vinculan a otra variable importante: la etnicidad central. Se propone ademâs que las fuerzas ideológicas que impiden una inversión del desplazamiento lingiiistico se encuentran profundamente arraigadas en las tradiciones de castellanizaciôn y nacionalismo. Las demandas de los grupos indigenas a tener education en sus propias lenguas maternas han generado una abundante literatura sobre un curriculo bilingue-bicultural. Sin embargo, los estudiosos de asuntos indigenas, los profesores bilingues y los funcionarios públicos no se han desprendido de las pesadas tradiciones arriba mencionadas. Por tanto, en los ultimos quince anos, no hay una sola prueba de que las lenguas maternas de los indigenas se usen en la educaciôn formal y se mantengan por efectos de la misma. Por el contrario, el proceso de desplazamiento es continuo. Y como la EB es subvencionada enteramente por el Estado, los grupos encargados de estudiar y proponer estrategias de mantenimiento de las lenguas maternas, lejos de proponer una inversión temporal o permanente del desplazamiento lingiiistico, han asimilado los dictados del Estado — el representante por excelencia del nacionalismo —, a través de un proceso de acomodo en las instituciones estatales, que sirve a su vez para logar la movilidad social ascendente.RESUMODulingva edukado, naciismo kaj etneco en Meksikio: de la teorio al la praktikoLa artikolo priskribas modelon de la adaptiĝo de indiĝenaj meksikaj popoloj al la ĝenerala socio. Dulingva edukado estis uzita kiel faciligilo de lingvoŝanĝo. Dulingva edukado estas studata rilate al la debato, okazanta sur pli alta nivelo, pri nacia identeco kaj naciismo. La vojo tra preskaŭ kvincent jaroj de kastiliigo kaj ĉirkaŭ ducent jaroj de naciisma politiko estas studata kaj ligata al alia grava variablo: la kreo de centra etneco. La aŭtoro sugestas, ke la fortoj, kiuj nun malhelpas la renverson de la lingvoŝanĝo, havas profundajn radikojn en tiuj tradicioj. El la postulo de indiĝenaj grupoj pri edukado en la denaska lingvo rezultis vigla diskuto pri la avantaĝoj de dulingva kaj dukultura instrutemaro, sed la sciencistoj, instruistoj kaj administristoj ne trovis taŭgajn strategiojn por malfermi spacon por la denaska lingvo en la formala edukado aŭ en neformalaj terenoj. Post forpelo de la Somera Instituto de Lingvistiko, kiu supozeble uzis dulingvan edukadon por religia konvertado, ĉiuj projektoj nuntempe estas zorgataj de institucioj financataj aŭ stirataj de la regis-taro. Ili efike ensorbis sciencistojn, dulingvajn instruistojn kaj administristojn — el kiuj la lastaj du grupoj jen kaj jen havas indiĝenajn anojn. La postuloj de la indianaj popoloj estis kvietigitaj per politiko de aranĝoj, kiu kutime tendencas al la nacia ŝtato kaj la centra etneco, la meksikeco.

SUMMARYThe Indigenous Languages of Mexico and the Creation of a National LanguageThis article dwells on the role that the members of scientific societies played in the process of selecting a linguistic code in 19th-century Mexico. The members of the Mexican Society of Georgraphy and Statistics (1833) and those of the Mexican Academy of Language (1875) engaged in the study of Mexican multilingualism. The purpose of their projects was to delineate the basis of language policy which in turn had a fundamental component: the creation of national identity. Both leading intellectuals and government officials considered decolonization the most important task of their time. As a result, they assumed the evaluation of two equally relevant traditions: the Hispanic and the Amerindian. Firstly, it was necessary to demonstrate the "level" of civilization reached by some Amerindian groups in general and the Mexican in particular. The need to demonstrate that Amerindian languages were languages of "culture" made the 19th-century thinkers resort to the ideas of the Age of Enlightenment, represented by Francisco Xavier Clavijero. Secondly, the researchers of this era resorted to comparative linguistics. The preservation of the colonial language was justified on the grounds that it was convenient to continue participating in the Hispanic spiritual tradition, a tradition that was reflected in its language. Indigenous languages were examined to preserve the memory of the glorious Indian past. The thinkers and political leaders of the 19th century were convinced that the disappearance of the indigenous languages was inevitable. By integrating select traits of Nahuatl — the most "civilized" and widely spoken Indian language — the new "decolonized" language would stand out as a unique geographical variety, a variety that would eventually be accepted by the members of the Spanish Royal Academy.RESUMOLa indiĝenaj lingvoj de Meksikio kaj la kreado de nacia lingvoLa artikolo priskribas la rolon luditan de membroj de sciencaj societoj en la procezo de elekto de lingva normo en Meksikio en la 19-a jarcento. La membroj de la Meksika Societo pri Geografio kaj Statistiko ( 1833) kaj tiuj de la Meksika Lingva Akademio ( 1875) studis la meksikan lingvaron. Estis la celo de iliaj projektoj krei bazon por lingva politiko kies baza elemento estis la kreado de uacia identeco. Kaj la gvidaj intelektuloj kaj la registaraj oficistoj konsideris la plej grava tasko de sia epoko la malkoloniigon. Sekve ili ekstudis du samgravajn tradiciojn, la hispanan kaj la indianan. Unue, gravis montri la "nivelon" de civilizo atingitan de indianaj grupoj ĝenerale kaj de la meksikaj specife. La bezono pruvi, ke la indianaj lingvoj estis lingvoj de "kulturo" kondukis la deknaŭa-jarcentajn intelektulojn al ideoj el la epoko de la racionalismo, reprezentataj de Francisco Xavier Clavijero. Due, la sciencistoj de tiu periodo aplikis komparan lingvistikon. La konservo de la kolonia lingvo estas pravigita per la argumento, ke estis konvene plu partopreni en la hispana spirita tradicio, reflektita en la hispana lingvo. La indigenaj lingvoj estis studataj por konservi la memoron pri la glora indiana pasinteco. La intelektuloj kaj politikaj gvidantoj de la 19-a jarcento estis konvinkitaj, ke la malapero de la indigenaj lingvoj estis neevitebla. Alprenante kelkajn trajtojn el la nahuatla lingvo - la plej "civilizita" kaj plej vaste parolata indiana lingvo - la nova "mal-koloniigita" hispana lingvo apartigus kiel unika geografia variaĵo, kiu fine ec gajnos la aprobon de la Hispana Rega Akademio.

RESUMENOrígenes de la /s/ del Español Mexicano. Una Sección Transversal de la HistoriaUna de las características más notables del espanol mexicano contemporáneo es la extraordinaria resistencia de la /s/ final de sílaba y palabra a los procesos de reducción fonética. En los estudios dialectológicos, esta pronunciación se atribuye comúnmente a los efectos lingüísticos conservadores de la capital virreinal; la retención de la /s/ tambén se atribuye a una emigración peninsular en la que los nativos de Castilla gozaban de una prominencia demográfica. Tampoco se excluye la contribución de las lenguas indígenas; la teoría más conocida postula que el substrato náhuatl reemplazba toda /s/ del español por la sibilante africada /ts/. El presente trabajo postula una trayectoria algo diferente, al detectar indicios de una /s/ reducida repartidos por toda la extension territorial mexicana, en las areas rurales entre los sociolectos inferiores. En efecto, se plantea la hipotésis de que la /s/ final en México de las áreas urbanas, y sobre todo de la zona capitalina, haya sufrido dos efectos que atrasaban o bien invertían la erosión fonética tan repartida en Hispanoamérica. El primero es la reacción conservadora que provenía de la Ciudad de México, convertida desde muy temprano en la concentración urbana más grande e imponente en toda América Latina. Al mismo tiempo, se reconoce una participación de la población bilingüe náhuatl-español, mediante la reintroducción, al léxico español, de préstamos anteriores que ya retenían una [s] sibilante.RESUMOLa origino de /s/ en la meksika hispana: transversa sekco de la historioEvidenta trajto de la meksika hispana lingvo estas la nepra konservo de /s/ fine de silabo aŭ vorto, kontraste al la malforta aŭ malaperinta prononco observebla en la kariba kaj aliaj latinamerikaj regionoj samkiel en suda Hispanio. Oni ofte supozas la kaŭzon en kombino de fonetika konservemo spronita de la proksimeco al la vicreĝa ĉefurbo kaj superrego de enmigrintoj el /s/-konservaj regionoj de Hispanio. Kelkfoje oni proponis influon de la nahuatla lingvo, tiel ke la nahuatla anstataŭigis la fruan hispanan /s/ per afrikata /tV. Ci tiu artikolo studas faktojn el la malcentraj regionoj de Meksikio kaj sugestas, ke la nuntempa konservo de la fina /s/ estas tipa nur por la urboj, de kie gi iom post iom disvastiĝis al la kamparo kaj al malpli altaj sociolektoj. Gi hipotezas, ke la hispana fina /s/ iam estis multe pli malfortigita en tuta Meksikio. En Meksikurbo, konservema malprogreso subtenis la partan reinstalon de la sibla [s]. Estas ankaú tezate pri nerekta nahuatla influo, nome en fruaj hispanaj pruntvortoj, kiuj konservis la siblan [s]. Kiam la kontakto inter la nahuatla kaj la hispana plivastigis, tiuj fruaj pruntaĵoj estis repruntitaj en la regionajn variaĵojn de la hispana, subtenante kaj eĉ refortigante la siblan prononcon.

RESUMENEl espanol afromestizo de Costa Chica, Guerrero: De Cuaji a CuijlaLa presencia africana en México se remonta al inicio de la conquista espanola, aunque anos más tarde los esclavos africanos llegaron a ser importados en numerosas cantidades para servir en distintas actividades y regiones del país. Mientras que la mayoría de los descendientes se asimiló a la población mexicana mayoritaria, algunos mantienen todavía su comunidad en el municipio de Cuajinicuilapa y la Costa Chica del estado de Guerrero. Este artículo trata del origen de los afromexicanos de Costa Chica. Compara además los elementos del habla regional recogidos por Aguirre Beltrán en su obra de 1958 titulada Cuijla con datos recogidos in situ en 1991-1992. Se presenta un análisis de los rasgos más sobresalientes de la comunidad y se anotan semejanzas, actualmente decadentes, con el habla africanoide atestiguada histôricamente en México y todavia corriente en otros países hispanohablantes. Se concluye que la introducciôn exitosa de la education pública acoplada con la ubicuidad de los medios masivos de comunicaciôn han reducido o eliminado las características del habla más distintivamente regionales. Se concluye que el pueblo guerrerense de casi 25,000 habitantes muestra una marcada tendencia a la nivelaciôn lingüística que se observa en comunidades de mayor tamano, aunque se documentan numerosos casos de ultracorrecciôn. Se recogen también impresiones personales y actitudes linguisticas de los sujetos informates. Del habla africanoide original solamente quedan vestigios y memorias que estân destinados a desaparecer.RESUMOLa lingvaĵo de la afrikanidoj en Costa Chica en Guerrero: de Cuaji al CuijlaAfrikanoj alvenis al Meksikio per la hispana konkero kaj estis de tiam alportitaj grandnombre por labori kiel sklavoj en diversaj partoj de la lando. Dum la plej multaj el iliaj idoj sorbigis en la generalan meksikan logantaron, en la distrikto Cuajinicuilapa kaj la Costa Chica en Guerrero, iuj ankoraû estas facile identigeblaj kiel aparta etno. Ci tiu artikoio priskribas la historion de la afrikanoj en Meksikio kaj la Costa Chica kaj komparas trajtojn de la regiona lingvajo priskribitajn'en la libro Cuijla de Aguirre Beltrán de 1958 kun faktoj observitaj surloke en 1991-1992. Estas notitaj la nuntempe forfadantaj similecoj kun historie dokumentita afrikecigita lingvajo en Meksikio, kiuj parte ankoraû ekzistas en aliaj hispanlingvaj landoj. Konklude la aûtoro konstatas, ke la sukcesa enkonduko de publika edukado kune kun la ciea ceesto de la amaskomunikiloj reduktis au forigis la pli evidentajn regionajn trajtojn de la lingvajo.

SUMMARYThe Impact of "the Underdogs" in Three Processes of Linguistic Change in the Spanish of Morelia, MichoacánThis paper deals with the role that the educational and the socioeconomic levels of the speakers play in some processes of linguistic change. Three phenomena of the Spanish grammar in different stages of linguistic change are examined in the light of the data collected among Spanish speakers from Morelia, Michoacan: (a) the opposition "periphrastic/morphological future," (b) the use of pluperfect subjunctive in the apodosis of conditional sentences instead of compound conditional, and (c) the innovative use of the copula estar. Results from the analysis reveal that in the two more advanced change processes (a and b), the lower educational levels and the low socioeconomic group are the leaders, while the group with more formal education and the middle-high socioeconomic group have joined, although with some resistance, the tendency marked by the leader groups. The analysis of the ser/estar opposition evidences an innovative use of the copula estar in the community. This change is in the first stages and consists of an extension of the estar semantic domain. The educational and socioeconomic levels also show differences in the use of this innovative form. Speakers with college education and speakers of the upper-middle socioeconomic group are more resistant to adopt the innovative use. However, speakers with less education and speakers of the low socioeconomic group show a very important proportion of the innovative use. The results found seem to suggest that the size of the group with less education and the size of the low socioeconomic group in communities like the one studied permit the imposition of some changes that are led by them.RESUMOLa influo de la "subuloj " en tri procezoj de lingvosangigo en la hispana de Morelia en MichoacdnLa artikolo temas pri la rolo de la eduka kaj sociekonomia niveloj de la parolantoj en procezoj de lingvosangigo. La aǔtoro studas tri fenomenojn de la hispana gramatiko en diversaj stadioj de lingvosangigo per faktoj observitaj inter parolantoj de la hispana en Morelia en Michoacán: (1) la alternativo inter helpverba kaj morfologia futuro, (2) la uzo de pluskvamperfekta subjunktivo en la cefpropozicio de kondicaj frazoj anstataǔ la helpverba kondicionalo, kaj (3) la novstila uzo de la kopulo estar. La rezultoj montras, ke en la du pli progresintaj ŝanĝoprocezoj (1 kaj 2), la malpli altaj edukniveloj kaj la malalta sociekonomia grupo gvidas, dum la grupo kun pli da formala edukigo kaj la mezalta sociekonomia grupo postsekvas, ec se kun iom da rezisto, la tendencon indikitan de la gvidantaj grupoj. La analizo de la alternativo ser/estar montras novstilan uzon de estar en la komunumo. Tiu ŝanĝo estas en la komenca stadio kaj konsistas el plivastigo de la signifo de estar. La niveloj kondutas malsame ankaǔ rilate al ĉi tiu novaĵo. Parolantoj kun altlerneja edukigo kaj tiuj el la mezalta sociekonomia grupo rezistas la disvastigon de tiu novstila uzo. Aliflanke parolantoj malpli edukitaj kaj sur malpli alta sociekonomia nivelo uzas la novstilaĵon grandkvante. La trovitaj rezultoj sajnas sugesti, ke pro sia grandeco la malaltaj socigrupoj kapablas en socio kiel la studita esti gvidantaj en sango.