Language Problems and Language Planning - Volume 20, Issue 1, 1996

ZUSAMMENFASSUNGDie Politik des Sprachenkonflikts: Konsequenzen fur Sprachplanung und PolitologieWie Sprachenkonflikte verlaufen hängt davon ab, ob sie eine überregionale Verkehrssprache, eine einheimische Nationalsprache oder eine Minderheitssprache betreffen. Bei solchen Konflikten geht es um Probleme der Bildung von Nationalstaaten und der soziokulturellen Integration sowie darum, politische Rivalitaten und politische Instabilität zu verhindern. Gängige Ansichten über die Lösungsmöglichkeiten bei Sprachenkonflikten werden hinterfragt. So ist etwa die Annahme, Sprachenvielfalt sei ein Entwicklungshemmnis, nicht immer gerechtfertigt, und die Anwendung bestimmter Kriterien auf die Lösung von Sprachenkonflikten zeugt oft eher von einer politischen Zielsetzung und ideologischen Vorgaben als von Objektivität. Die Dynamik der Sprache als Konfliktursache wird anhand von vier Funktionen beschrieben: Sprache als Symbol, als Mittel, als Wert und als Machtfaktor. Sprachenkonflikte können beispielsweise dadurch verscharft werden, daß der Symbolwert einer bestimmten Sprache oder eines bestimmten Alphabets betont wird. Konflikte können entstehen, wenn die Funktion der Sprache als Mittel zum sozialen oder wirtschaftlichen Aufstieg blockiert ist. Sie können entstehen, wenn nur ein bestimmter Aspekt der Sprache entwickelt wird. Und schlieBlich kann es bei Versuchen, wirtschaftliche oder politische Macht zu erlangen oder zu festigen, zu Konflikten kommen. Sprachenkonflikte werden oft durch vermeintliche Unterschiede in der sozialen Ordnung und gesellschaftlichen Wertvorstellungen genahrt, und auch durch Unterschiede in der sprachlichen Ausdrucksfahigkeit. Letzteres läßt sich nur andern, wenn die gesellschaftlichen und politischen Eliten ein Gefühl gemeinsamer Werte und Ideale entwickeln. Sprachplanungstheorie und Politologie sind noch nicht weit genug entwickelt, als daB wir Wesen und Reichweite von Sprachenkonflikten verstehen könnten, und wir sind auch noch nicht in der Lage, solche Konflikte verläßlich vorherzusagen. Hieraus ergibt sich die Notwendigkeit, einer praxisnahen Sprachenpolitik ein Erklärungsmodell fiir Sprachen-konflikte zur Verfügung zu stellen. Die Spieltheorie hat in dieser Hinsicht einiges zu bieten, ist aber nicht ohne weiteres anwendbar.RESUMOLa politiko de lingvaj konfliktoj: Implicoj por lingva planado kaj politika teorioLingvaj konfliktoj montras diversajn formojn, depende de tio, ĉu ili koncernas lingvon de pli vasta komunikado, nacian indigenan lingvon, majoritatan lingvon, aŭ minoritatan lingvon. Sub risko en tiaj konfliktoj estas demandoj de nacio-konstruado, socikultura integrigo, kaj evitado de politika rivaleco kaj malstabileco. Akceptitaj antaŭsupozoj pri la solvado de lingvaj konfliktoj estas suspektindaj. Ekzemple, asertoj, ke lingva diverseco konsistigas obstaklon al evoluigo, ne nepre pravas, kaj la aplikado de specifaj kriterioj al solvado de lingvaj konfliktoj eventuale nur indikas politikan tagordon aŭ ideologian konvinkon kaj ne nepre objektivecon. Oni povas difini la dinamikon de lingvoj kiel kaŭzo de konflikto surbaze de kvar karakterizoj: la simbola, la ila, la rimeda, kaj la potenca. Tiel, konfliktojn povas fortigi emfazo je la simbola signifo de difinita lingvo aŭ skribsistemo; ili povas ekesti kiam la instrumenta uzo de iu lingvo kiel socia kaj ekonomia antaŭenigilo estas blokita; ili povas rezulti el decido evoluigi difinitajn aspektojn de lingvo kaj ne aliajn; kaj ili povas okazi rezulte de klopodo kapti aŭ firmigi ekonomian aŭ politikan potencon. Lingvajn konfliktojn ofte hejtas perceptitaj diferencoj en socia organizado kaj valoroj, aü diferencoj en parola repertuaro. Či-lastan oni povas sangi nur tiam kiam sociaj kaj politikaj elitoj kreas senton de komuna grundo kaj komunaj valoroj. Lingva planado kaj politika teorio ankoraü ne evoluis sufiče por ke ni komprenu la esencon kaj amplekson de lingvaj konfliktoj, kaj ni ne kapablas bone anticipi ilin. Sekve nepras kaj taügas evoluigo de klariga modelo de lingvaj konfliktoj, por krei funkcipovajn lingvajn poltikojn. Tiurilate, la ludo-teorio havas multan potencialon, sed estos malfacile apliki gin.

STRESZCZENIEDychotomia "sztuczny "/"naturalny " oraz historyczne zjawisko funkcjonujqcego jçzyka wynalezionegoArtykul dotyczy dyskusji (jeszcze wciaz w krçgach fachowych rozpowszechnionej) klasycznej dychotomii miedzy okresleniami "jçzyk naturalny" i "jçzyk sztuczny". Rozróžnienie powyžsze jest dyskutowane z perspektywy jçzyka esperanto, który rozwinal sie z projektu jçzyka do dojrzaiego srodka komunikacjii miedzynarodowej wspólnoty jezykowej žyjacej w swiatowej diasporze. Artykul nawiazuje do trychotomicznego modelu, którym Rudi Keller posluguje sie przy opisie procesów dotyczacych zmian jçzyka. Dotychczasowa dychotomia "jçzyk naturalny" i "jçzyk sztuczny" jest pelna braków, dlatego Keller proponuje dodatkowa, kategorie, która okresla mianem "zjawisk trzeciego rodzaju". To trzecie rozróžnienie dotyczy zjawisk historyczno-rozwojowych, do których Keller zalicza jezyki etniczne. Okazuje sie jednak, že to trzecie rozróžnienie Kellera obejmuje jeszcze wiecej; mianowicie — z jezyków powstalych w wyniku planowania — conajmniej esperanto. Od poczatku 20-go wieku dajace sie zauwažyč przejscie esperanta z kategorii "artefaktów" do kategorii "zjawisk trzeciego rodzaju" naležy bez watpienia do jednego z najciekawszych procesów w historii jçzyka.RESUMOLa dihotomio "artefarita " kontraü "natura " kaj la historia fenomeno de la funkcianta planlingvoLa artikolo pridiskutas la (en hodiaüaj lingvistikaj rondoj ankoraü gis nun uzatan) klasikan dihotomion "naturaj" kontraü "artefaritaj" lingvoj. Či tiu diferencigo estas ĉi tie traktata el la perspektivo de Esperanto - lingvo evoluiginta el nura lingvoprojekto al matura komunikilo de mondvaste dissemita lingvo-komunumo. La artikolo apogas sin sur la trihotoman modeion, kiun Rudi Keller aplikas ce priskribo de procezoj de lingvošanĝiĝo. La kutime uzata dihotomio "natura" kontraü "artefarita" estas deficita; tial Keller suplementas gin per unu plua kategorio, kiun li nomas "fenomenoj de la tria speco". Keller gin rilatigas al dinamikaj, historie-evoluaj fenomenoj, al kiuj li alkalkulas la etnajn lingvojn. Evidentigas tarnen, ke ĉi tiu tria kategorio de Keller ampleksas ankoraü pli multon, nome inter la planlingvoj almenaü Esperanton. La transiro de Esperanto el la kategorio "artefaritajoj" al tiu de "fenomenoj de la tria speco", observebla ekde la komenco de la 20-a jarcento, estas certe unu el la plej interesaj procezoj en la lingvohistorio.

RESUMEN"Soy catalán, pero no tengo manias ": Cambios en las actitudes públicas catalanasEl catalán, idioma minoritario en España, goza de gran prestigio entre la población catalana. Durante muchos años, los ciudadanos de Cataluna se identificaron claramente como "catalanes" en encuestas sobre su identidad etnolingüística. En 1993, en medio de una polémica sobre el uso del catalán en las escuelas y un conflicto politico a nivel federal, la situación cambió radicalmente. Los encuestados preferian identificarse como "catalán y [otra cosa]." La idea de ser solamente catalán se hizo mucho menos popular en pocos anos. En la época actual, presentarse como catalán, o catalana, sin calificativos, podría interpretarse como algo hostil o fanático. Este texto trata de explicar como ciertos cambios geopolíticos en Europa, además de la "guerra fría" de la prensa madrileña contra la política lingüística del gobierno catalán, causaron tal evolución en la opinión publica catalana. A pesar de cierta "de-Catalanización" de la identidad catalana, la lengua catalana podría seguir avanzando como lengua vehicular. Mientras haya presión personal, económica y administrativa en favor del catalán, la gente aprenderá esta lengua. De esta manera, mientras que muchos se identificarán como catalanes "pero sin manias," el catalán seguirá progresando.RESUMO"Mi estas kataluno, sed ne fanatikulo":Sangiganta tajdo en la kataluna publika opinioLa kataluna lingvo, kvankam minoritata en Hispanio, havas altan prestigon en Katalunio. Dum multaj jaroj logantoj de Katalunio emis rekte identigi sin kun la etikedo "kataluna" se ili respondis al lingvaj enketoj. En 1993 tiu situacio estis ŝangita. En tiu periodo furoris malaproba kampanjo kontraŭ la politiko de la kataluna registaro. Hispanlingvaj presitaj kaj elektronikaj komunikiloj daŭre atakis la katalunan lingvan kaj edukadan politikon. Reage al tio kaj al aliaj okazajoj, parolantoj kaj de la hispana kaj de la kataluna preferis identigi sin kiel "katalunoj kaj [io alia]" aŭ "katalunoj sed ne fanatikuloj". La etikedo "nur kataluna" (tre satita kelkajn jarojn antaŭe) por multaj farigis identigo malsatata aŭ eĉ ekstremisma. Tiu ci artikolo klopodas klarigi, kiel konfliktoj en Eŭropo, la tutlanda kaj la kataluna balotpolitiko, nova politiko de edukado, kaj la "malvarma milito" pesitaj kontraü la kataluna registaro kune kreis tiun sangon de la publika opinio. Malgraŭ la malemo etikedi sin "kataluno" (sen pliaj klarigoj), la kataluna eble ja plu progresos kiel lingvo de Katalunio. Politika, ekonomia kaj socia premo plu subtenas la progreson de Katalunio. Do povus esti, ke la homoj sentos sin "malpli katalunaj", sed lingve agos "pli katalune".

SAŽETAKKakva se jezicna zajednica moze formirati napodloziplanskoga jezika?U clanku se razmatraju pitanja sociologije esperantske jezicne zajednice, povodom novoizdane knjige koja daje pregled deset anketnih istraživanja provedenih izmedju 1927 i 1992. Za razliku od ranijih istrazivanja, u kojima se podatke interpretiralo na nacin pogodan za analizu drustvenih pokreta, ovaj pregled stavlja naglasak na sociologiju jezicnih manjina. Istrazivanje provedeno na uzorku 156 aktivnih esperantista 1985 godine, ukazuje da esperanto funkcionira prvenstveno kao sredstvo usmenog i neformalnog opcenja, a tek na drugom mjestu kao sredstvo neformalne ili poluformalne pismene komunikacije u dopisivanju i unutar siroke mreze esperantskog tiska. Govornici ocjenjuju svoju jezicnu kompetenciju kao blisku onoj u materinskom jeziku. Znacajan dio govornika ne predvidja skorô sirenje podrucja uporabe esperanta.RESUMOLa Esperanto-komunumo: ĉu kvazaŭ-etna lingva malplimulto?Kia lingvokomunumo povas formiĝi surbaze de planlingvo? Ĉi tie oni ekzamenas la sociologion de la Esperanto-komunumo lige kun nova libroforma superrigardo pri dek enketoj, okazintaj inter 1927 kaj 1992. Dum antaŭaj esploroj interprets la informojn per analizado taŭga por sociaj movadoj, tiu ĉi superrigardo emfazas la sociologion de lingvominoritatoj. Enketo pri 156 aktivaj esperantistoj el 1985 supozigas, ke Esperanto rolas unuavice kiel neformala buŝa komunikilo kaj duavice kiel neformala aŭ duonformala skriba komunikilo por korespondado kaj kadre de vasta reto de periodaĵoj. La uzantoj raportas certosenton en la lingvo kiu proksimas al la denaska. Signifa parto de la parolantoj ne antaŭvidas baldaûan plivastiĝon de la uzado de Esperanto.